Mijn cameracollectie groeit de afgelopen jaren gestaag. Niet alleen met steeds nieuwere, luxere, digitale toestellen maar juist ook met oude analoge modelletjes. En kijk eens wat voor beauty ik afgelopen week gevonden heb…
Een Yashica TLR! Ik had al langer besloten dat ik een TLR, een Twin Lens Reflex camera, aan de collectie wou toevoegen. Had me zelfs al een beetje dieper ingelezen op het onderwerp. Maar had ook verwacht dat ik maanden op marktplaats en eBay zou moeten stalken om iets betaalbaars te vinden. Ik had niet echt voorzien dat ik er nu zomaar één voor 25 euro in een vitrine van een willekeurige kringloop in Utrecht tegen zou komen. Meteen meegenomen natuurlijk.
TLR camera’s vallen vooral op door hun aparte vormgeving – eigenlijk niets meer dan een doos met 2 lenzen. Dat puur functionele ontwerp, niet voorzien van enig modern ergonomisch inzicht, stamt nog uit de jaren ’20 van de vorige eeuw. De lenzen zijn identiek maar elk heeft een eigen doel: één lens waarmee jij de compositie van je foto kunt zien, en één lens waarmee de camera daadwerkelijk de foto neemt.
Voordat deze techniek ontwikkeld was kon een fotograaf namelijk niet tegelijk een foto nemen én zien wat er op de foto zou komen. De TLR zou later vervangen worden door de SLR – juist, Single Lens Reflex – die de spiegel omklapt zodat het beeld vanuit één enkele lens of naar de fotograaf, of naar de film wordt gestuurd. Maar voor z’n tijd was de TLR baanbrekend. Het doos-met-2-lenzen ontwerp stamt uit 1929 toen Rollei de Rolleiflex uitbracht, een model dat zo succesvol was dat andere bedrijven het ontwerp nog decennia imiteerden.
Zo ook Yashica. Vanaf het begin van de jaren ’50 maakten zij betaalbare Rollei klonen, vanaf het eind van dat decennium ook met een reputatie voor goed spul. Voor elk budget hadden ze wel een TLR die de beste prijs/kwaliteit verhouding had, vergeleken met de concurrentie. Mijn Yashica is een Yashica-A, volgens het serienummer uit februari 1958. De Yashica-A was het budgetmodel uit een serie waar ook de Yashica-B, -C en -D in zaten – okee, naamgeving was wat minder hun sterke punt. Er werd in de -A bezuinigd op de lens en een aantal handige features zoals een lichtmeter, waardoor deze modellen niet heel gewild zijn onder verzamelaars. De meest moderne Yashica TLR daarentegen, de Mat-124G, kan in goede staat nu nog steeds een paar honderd euro opleveren.
De Yashica gebruikt – net als alle andere TLR’s – een waist-level finder, een zoeker die je niet naar je oog toebrengt. In plaats daarvan hou je de camera op buikhoogte en kijk je van boven de camera in. Hier zit een groot matglas waar het beeld van de bovenste lens op geprojecteerd wordt. Dat matglas is groter dan de schermen die tegenwoordig op veel digitale camera’s zitten!
Verrassend als je de zoeker voor het eerst gebruikt is de spiegeling – links en rechts zijn omgedraaid, waardoor je omgekeerd de camera moet bewegen om de compositie goed te krijgen. Daar wen je vanzelf aan, zegt iedereen online, maar in het begin is het nogal frustrerend. Om het beeld te zien moet je ook eerst de camera openklappen, de kwetsbare glazen zoeker wordt van boven beschermd door een metalen deksel.
Ben je gewend aan een zoomknop op je moderne camera om te kijken of je goed gefocust hebt? Dat kon vroeger ook al, maar dan lekker analoog: er zit een vergrootglas verstopt in het deksel. Klap die over het glas en opeens kun je perfect zien of je goed zit.
Verder is de bediening van de camera vrij simpel. Focussen doe je met een knop aan de rechterzijde van de camera. Door daaraan te draaien worden de lenzen verschoven en de focus verlegd naar een ander punt. Omdat de lenzen samen bewegen zie je in de zoeker ook altijd wat er op de uiteindelijke foto in focus zal zijn.
Met een hendel onderaan de lens stel je het diafragma in, met een draairing op dezelfde lens de sluitertijd. Een hendel boven de lens windt de veer op die de sluiter mechanisch laat afgaan. Eén druk op de knop, onder in de hoek, en je foto is genomen.
Dit model rolt niet automatisch voor je de film op. Om de volgende foto niet over hetzelfde stuk film te nemen moet je daarom met een andere knop aan de rechterkant handmatig de film doordraaien, totdat je in een venster achterop het volgende nummertje te zien krijgt. Als je overigens into lomografie bent kan het soms juist heel leuk zijn om niet door te draaien, maar te kijken wat er gebeurt als je meerdere foto’s combineert…
Als film gebruikt de Yashica-A gebruikt medium, een verzamelnaam voor een aantal formaten film die gangbaar waren voordat we 35mm filmrolletjes hadden uitgevonden. Het mooie van medium is dat het een veel groter oppervlak heeft dan die 35mm rolletjes. Hoe groter je film – of tegenwoordig je digitale sensor – hoe meer detail je kunt vangen in je foto. Om je een idee te geven vergelijkt Wikipedia hier de oppervlakte van één type medium film met een aantal andere formaten:
Full-frame is dezelfde grootte als een standaard 35mm filmrolletje, en dezelfde grootte die tegenwoordig in professionele digitale camera’s gebruikt wordt. Een crop-sensor zoals APS-C zit in de duurdere consumenten camera’s. En dat kleine vierkantje rechts onderin is wat er in de gemiddelde smartphone (of goedkope point&shoot!) wordt gestopt… Medium format film is daarom nog lange tijd de standaard geweest voor serieuze studiofotografie, en sommige pro’s zweren nu nog steeds bij (verschrikkelijk dure) digitale camera’s met een medium sensor.
De Yashica-A gebruikt niet het 6×4.5cm formaat uit het diagram, maar het nog grotere 6×6 formaat (en de originele inspiratie voor Instagram’s vierkante foto’s). Daarmee passen er 12 foto’s op een rolletje, en bij ‘rolletje’ moet je nu zeker niet teveel voorstellen. Het is geen lichtdicht geheel zoals je gewend bent van 35mm rolletjes; een rolletje 120 is niet meer dan een lange strip film om een crappy spoel van willekeurig materiaal gewonden. Als je alle foto’s geschoten hebt moet je heel voorzichtig de spoel opwinden en uit de camera halen zonder hem bloot te stellen aan licht.
Flink oldschool dus. 120 film is online en bij speciaalzaken nog prima verkrijgbaar, al kent niemand het verder meer. Je kunt het zelfs nog laten ontwikkelen bij de HEMA – die sturen alle rolletjes op naar een fotolab en doen er zelfs niks meer aan – maar dan moet je niks aan de baliemedewerkers vragen, want die hebben geen flauw idee wat je doet of wilt. Ik heb net 2 rolletjes gehaald en ga komende week eens experimenteren met de Yashica … ben erg benieuwd!